Năm 2024 sẽ là một năm lịch sử của thế giới luật bản quyền khi nhiều nhân vật biểu tượng của văn hoá đại chúng chính thức trở thành tài sản công hữu. Điển hình có thể kể đến là Chuột Mickey, Minnie, và cọp Tigger đã thoát khỏi những hạn chế về bản quyền từ Disney vào ngày 01/01/2024 vừa qua. Giờ đây, công chúng được quyền thoải mái phóng tác mà không sợ “Nhà Chuột” kiện tụng.
Bắt đầu từ năm 2022, nhiều nhân vật hoạt hình nổi tiếng đã trở thành tài sản công do hết hạn bản quyền. Cụ thể, Luật sở hữu trí tuệ Hoa Kỳ chỉ bảo vệ bản quyền trong vòng 95 đến 120 năm. Nhân vật chuột Mickey của phim Steamboat Willie ra mắt vào năm 1928, tính đến hết năm 2023 thì nhân vật này đã tồn tại tròn 95 năm. Vì vậy, mọi cá nhân và tổ chức đều có thể sáng tạo nhân vật này theo ý riêng của họ (Lưu ý: Các nhân vật chuột Mickey được sáng tạo sau thời gian này vẫn thuộc bản quyền của Disney).
Đây là một hành trình kéo dài và gây tranh cãi, với trung tâm là Sonny Bono Copyright Term Extension Act, một đạo luật ra đời năm 1998 được ký bởi tổng thống Mỹ Bill Clinton nhằm gia hạn và mở rộng các điều khoản về bản quyền của Hoa Kỳ, với mục đích giữ Chuột Mickey dưới sự kiểm soát của Disney trong nhiều thập kỷ lâu hơn dự định ban đầu. Các nhà phê bình đã chỉ trích hành động này, phê phán quyền kiểm soát của các tập đoàn áp đặt lên tự do văn hóa.
Ngoài các nhân vật của Disney, năm 2024 cũng đánh dấu cột mốc nhiều tác phẩm của các tác giả qua đời vào năm 1953 (ở các quốc gia có thời hạn bản quyền là “trọn đời tác giả cộng thêm 70 năm”) và các tác giả qua đời năm 1973 (ở những quốc gia có thời hạn “trọn đời tác giả cộng thêm 50 năm), cũng như phim, sách và tác phẩm nghệ thuật xuất bản năm 1928 tại Hoa Kỳ.
Đối diện với cột mốc hết bản quyền, phía Disney cho biết vai trò của chuột Mickey với hãng sẽ không thay đổi. Bởi Mickey vốn đã gắn với Disney trong những câu chuyện, sản phẩm độc quyền của hãng từ thuở khai sinh.
“Các phiên bản mới hơn của Mickey sẽ vẫn không bị ảnh hưởng bởi việc hết hạn bản quyền. Mickey vẫn sẽ tiếp tục đóng vai trò hàng đầu với tư cách là đại sứ toàn cầu cho công ty Walt Disney trong các bộ phim, các điểm tham quan trong công viên giải trí và hàng hóa của chúng tôi”, đại diện Walt Disney lên tiếng.
Dưới đây là danh sách một số nhân vật và tác phẩm nổi tiếng được “giải phóng” khỏi “ách bản quyền” vào năm 2024:
Chuột Mickey và Minnie trong bộ phim hoạt hình Steamboat Willie (1928)
Cọp Tigger
Bộ phim câm The Circus của “vua hề” Charlie Chaplin
Tác phẩm Peter Pan của tác giả J. M. Barrie
Các tác phẩm của danh hoạ Pablo Picasso
Loạt tác phẩm The Lord of the Rings và The Hobbit của J. R. R. Tolkien
Một số tác phẩm của nghệ sĩ MC Escher
Tác phẩm Orlando của nhà văn Virginia Woolf
Theo: USA Today, DesignTaxi
