Nhà thiết kế đồ họa nổi tiếng người Mỹ, Paul Rand có lẽ không còn lạ lẫm với bất kỳ ai, đặc biệt với những người đam mê và làm việc trong lĩnh vực thiết kế đồ họa. Ông không chỉ là nhà thiết kế sách, báo tài ba mà còn là một nhà thiết kế huyền thoại với các biểu tượng logo IBM, abc, UPS,… Song ít ai biết được rằng Paul Rand cũng đã phải trải qua những tháng ngày tuổi thơ vất vả, những khó khăn thường trực để có được những thành tựu vĩ đại như thế. Và ít ai có thể ngờ được, niềm đam mê thiết kế của Paul Rand được hình thành từ những ngày ông là… thợ sơn bảng hiệu.
Người sơn bảng hiệu có đam mê đồ họa
Paul Rand (1914 – 1996) tên thật Peretz Rosnbaum, sinh ra trong một gia đình tại Brooklyn, New York, Mỹ.
Ngay khi còn nhỏ, Rand đã cùng cha đi sơn sửa các bảng hiệu trong những cửa hàng tạp hóa và những trường học. Trong quá trình đi làm, việc nhìn thấy và tự tay sơn các bảng hiệu đã dấy lên trong ông tình yêu thiết kế. Tuy nhiên, khi biết đam mê của con mình là thiết kế, cha của Rand rất lo lắng bởi ông cho rằng nghệ thuật khó có thể cung cấp cho con ông một cuộc sống đầy đủ, nên ông đã yêu cầu Paul vào trường trung học Manhattan Harren để sau này có một công việc ổn định. Dường như tình yêu thiết kế đã ngấm sâu nên Rand vẫn đi học tại trường trung học còn buổi tối thì đi học thiết kế tại Viện Pratt (1933-1934), trường thiết kế Parson và Art Student Leage.
Những ngày đầu làm thiết kế, Rand gặp khá nhiều khó khăn nên những bước tiến trong sự nghiệp của ông chỉ khiêm tốn bằng cách làm bán thời gian ở vị trí là người tạo và lưu trữ kho ảnh cho một số tạp chí và báo.
Song niềm đam mê thiết kế của Rand vẫn không ngừng cháy bỏng. Ngày ngày ông miệt mài tích lũy kiến thức bằng cách tự học, tự đọc rất nhiều tư liệu và các tác phẩm của Cassandre, Moholy-Nagy và các tạp chí Châu Âu. Trong đó, phong cách quảng cáo Sachplakat Đức (trang trí poster) và các tác phẩm cuả Gustav Jensen có ảnh hưởng khá lớn đến phong cách của Rand.
Trở thành nhà thiết kế tài ba
Con đường trở thành một tượng đài được tôn kính trong giới thiết kế toàn cầu cuả Rand không giống bất kỳ ai. Dù ban đầu cũng chưa thuận lợi, song do niềm đam mê mãnh mẽ mà Rand đã tiến những bước rất nhanh trong sự nghiệp của mình. Trong đó, việc thiết kế sách báo là nguồn gốc ban đầu tạo nên danh tiếng cho Rand.
Năm 1934, khi mới hai mươi tuổi, ông đã tự làm và phát hành tạp chí Direction mà không thu phí để đổi lấy sự tự do nghệ thuật toàn diện. Những tác phẩm nghệ thuật trong tạp chí Direction do Rand thiết kế đã nhận được sự thu hút và ca ngợi đặc biệt từ quốc tế: Tài năng đáng chú ý của Rand là chuyển đổi những hình ảnh trần tục vào những bố cục tuyệt vời, cái mà […] tạo nên những trang tạp chí có “trọng lượng”. Và đây là giai đoạn được cho là quan trọng trong việc tạo dựng “cái nhìn của Paul Rand”.
Bìa Tạp chí Direction tháng 12 năm 1940, sử dụng dây thép gai như món quà của sự tàn phá của chiến tranh và cây thánh giá, biểu tượng của sự tự do nghệ thuật mà Rand rất thích
Năm1936, sau khi nhìn 1 bản market trên một tạp chí do Rand thiết kế, người chịu trách nhiệm của tạp chí Esquire-Coronet đã quyết định mời Rand về làm giám đốc nghệ thuật (Art Director). Song ông đã từ chối với lý do chưa đủ kinh nghiệm. Đến năm 1937, tạp chí này có lời mời thứ hai đến Rand và ông đã đồng ý đảm nhận các trang về thời trang của Esquire khi mới 23 tuổi.
Trước những dấu ấn mà Rand đã tạo được từ khi còn rất trẻ, Moholy-Nagy (một nghệ sĩ người Hungari đã đạt đến đỉnh bậc thầy tại Bauhaus – Germany, là một trong những người nổi tiếng với những tác phẩm đầu tiên về nhiếp ảnh phi – đối tượng) đã phải thốt lên rằng “Trong số những người Mỹ trẻ tuổi, Paul Rand là một trong số những người tốt nhất (và có khả năng nhất). Ông là một họa sĩ, giảng viên, thiết kế công nghiệp (và nghệ sĩ quảng cáo) người đã vẽ lên kiến thức và sáng tạo từ những nguồn lực của đất nước này”.
Không dừng ở đó, Rand còn là một trong những người sáng lập ra Phong Cách Thiết Kế Thụy Sĩ (Swiss Design Style). Ông cũng là giảng viên dạy thiết kế tại Đại học Yale ở New Haven, Connecticut (từ năm 1956 – 1969) và năm 1974.
Tên tuổi của ông được nhắc đến nhiều hơn bao giờ hết khi ông được giới thiệu vào New York Art Director Club Hall of Fame (năm 1972) và khi những logo huyền thoại do ông thiết kế lần lươtk ra đời như: IBM, abc, Cummins Engine, Westinghouse và UPS.
Nhà thiết kế đồ họa Louis Danziger cũng đã nhận định rằng “Bất cứ nhà thiết kế nào trong những năm 1950 và 1960 đều nợ Rand, người có công tạo nên tầm quan trọng của thiết kế để họ làm việc”.
Rand và những ảnh hưởng lớn tới quảng cáo
Danh tiếng của Rand trong hai mươi năm phi thường không bao giờ mất, thay vào đó nó chỉ thêm tầm ảnh hưởng của ông tới các công trình thiết kế.
Hầu hết những nhà thiết kế đương đại đều nhận thức được sự đóng góp của Paul Rand cho sự thành công của sự hấp dẫn của quảng cáo. Những gì không được biết đến là vai trò quan trọng của ông trong việc thiết lập mô hình cho phương pháp tiếp cận trong tương lai tới những khái niệm quảng cáo.
Các logo làm tên tuổi của Rand thêm rực rỡ
Paul có lẽ là ngươì đầu tiên phân định công việc của một Art Director với những công việc khác, khi ông đánh giá cao tài năng có một không hai của William Bernbach. Paul mô tả trong cuộc gặp gỡ đầu tiên của ông vơí Bernbach “giống như Columbus khá phá ra Châu Mỹ” và tiếp tục nói “Đây là một cuộc gặp gỡ đầu tiên của tôi với một người copywriter, người hiểu ý tưởng của hình ảnh, người không đem tới một bảng màu được sao lại và một khái niệm trong đầu về việc sẽ bố trí các đối tượng thế nào”.
Paul đã dành mười bốn năm trong quảng cáo, nơi ông chứng minh tầm quan trọng của Art Director trong quảng cáo và giúp phá vỡ sự cô lập đã từng bao quanh lĩnh vực nghệ thuật.
Năm 1954, Paul Rand được coi là một trong mười Art Director giỏi nhất của Bảo tàng nghệ thuật hiện đại (Museum of Modern Art).
Rand ra đi và những tác phẩm còn mãi
Các hệ tư tưởng cốt lõi dẫn đường cho sự nghiệp và có ảnh hưởng lâu dài đến Rand chính là Triết lý hiện đại – Modernist Phylosophy, điều mà Rand rất tôn kính.
Rand tôn vinh các tác phẩm của Paul Cezanne và Jan Tschihold, đồng thời không ngừng cố gắng để rút ra các sự kết nối giữa các sáng tạo của họ và các ứng dụng quan trọng trong thiết kế đồ họa.
Trong quá trình nghiên cứu, Rand cũng đã đọc các cuốn sách của những nhà triết học hàng đầu về nghệ thuật như: Roger Fry, Alfred North Whitehead, và John Dewey. Trong đó, John Dewy (một nhà triết học, tâm lý học, nhà cải cách giáo dục người Mỹ) được cho là người đã tạo cảm hứng quan trọng với các thiết kế đồ họa của Rand.
Những tác phẩm đồ họa nhà thiết kế tài ba Paul Rand là một minh chứng cho sự kết hợp giữa Art và Design.
Năm 1996, Paul Rand đã qua đời bởi căn bệnh ưng thu, để lại sự tiếc nuối khôn nguôi cho ngành thiết kế thế giới cũng như nhiều người trên thế giới.
Và khi nhắc đến Rand, có lần Jobs phải thốt lên rằng “Người thiết kế đồ họa vĩ đại nhất từng sống”.
Việt Anh (tổng hợp)
