Lời khuyên cho các biên kịch mới vào nghề muốn viết kịch bản có nhiều nhân vật chính, đơn giản là: đừng. Những kịch bản như thế rất khó để viết tốt, bởi vì nhiều nhân vật chính có xu hướng làm mất đi sự tập trung của câu chuyện và gây bối rối. Nó cũng đồng thời làm cho việc bán kịch bản của bạn khó hơn rất nhiều, vì rất khó cho độc giả nắm rõ hết tất cả các nhân vật chính thông qua ngôn từ trên trang giấy. Đối với các tác giả mới vào nghề, cách tiếp cận tốt nhất là kiên định với một nhân vật chính – hoặc có thể là hai nếu câu chuyện của bạn là một bộ phim buddy, một câu chuyện tình, hay phim hài tình cảm. Cùng RGB xem qua bài viết của tác giả Michael Hauge để nắm rõ hơn về 4 tuyến nhân vật quan trọng trong một kịch bản điện ảnh.
Ảnh minh họa: RACHEL IDZERDA FOR VARIETY
Dành cho các “tín đồ” của phim ảnh, những ai yêu xem phim và thích làm phim – Just4Film là một góc nhỏ để cùng tỉ tê đủ chuyện trên đời về loại hình nghệ thuật này. Đón theo dõi chuyên mục vào mỗi thứ 4 hàng tuần và cùng chia sẻ những kiến thức thú vị trong ngành phim ảnh. Đóng góp bài viết của bạn đến just4film@rgb.vn.
Trong quá trình viết kịch bản, sau khi đã xác định được nhân vật chính và tiếp tục đến bước xây dựng các nhân vật chủ yếu khác, hẳn là bạn sẽ gặp phải một trong hai tình huống sau:
(1) Bạn có sẵn các nhân vật hay ho trong đầu, vì bạn đã suy nghĩ đến việc này từ rất lâu, bạn phỏng tác từ một tác phẩm nghệ thuật khác, hay các nhân vật đơn giản là cần thiết phải có theo logic cốt truyện. Hoặc (2) bạn đã hoàn thành việc xây dựng nhân vật chính nhưng chưa hề có chút ý tưởng nào về các nhân vật khác trong câu chuyện. Dù là thuộc trường hợp nào đi nữa, việc nắm được những tuyến nhân vật cơ bản quan trọng sẽ vô cùng hữu ích, bởi nó giúp ta biết được cần phải xây dựng nhân vật nào, để đáp ứng vai trò cụ gì, từ đó kết nối các nhân vật với độc giả một cách hiệu quả.
4 tuyến nhân vật quan trọng cơ bản trong kịch bản đó chính là:
[quote]1. HERO (NGƯỜI HÙNG – TUYẾN NHÂN VẬT CHÍNH)[/quote]
Trước tiên phải nhắc lại người hùng – tuyến nhân vật chính. Đây là nhân vật mà mục tiêu bên ngoài của anh ấy sẽ đẩy câu chuyện đi về phía trước, là nhân vật tạo được sự đồng cảm lớn nhất cho người xem và tất nhiên cũng là người chiếm phần lớn thời gian xuất hiện trên màn ảnh. Nhân vật người hùng bắt buộc phải có ít nhất một mục tiêu bên ngoài được xác định rõ và phải đối mặt với những trở ngại trên con đường đi đến mục tiêu đó. Những động cơ và mâu thuẫn nội tâm có thể có hoặc không.
[quote]2. NEMESIS (ĐỐI THỦ – TUYẾN NHÂN VẬT PHẢN DIỆN)[/quote]
Đây là nhân vật sẽ cản bước người hùng trên con đường đạt được mục tiêu của anh ấy. Một nhân vật phản diện có thể là một người xấu nhưng cũng có thể chỉ là một người đối lập, một đối thủ cạnh tranh, hay thậm chí là một anh chàng tốt bụng, miễn là nhân vật này bằng một cách nào đó ngăn trở nhân vật chính. Giống như kẻ giết người hàng loạt trong Silence of the Lambs, kẻ cướp máy bay trong Air Force One và vị hoàng đế trong Gladiator, rõ ràng đó là những nhân vật phản diện. Tương tự, Apollo Creed trong Rocky, Walter trong Sleepless in Seattle và kể cả là Mozart trong Amadeus cũng vậy, mặc dù các nhân vật ở vế sau không phải là kẻ ác.
Nhân vật phản diện càng mạnh, càng ghê gớm thì câu chuyện càng hấp dẫn. Apollo Creed không phải là một tay võ sĩ không chuyên ở cuối phố. Việc anh ấy là nhà vô địch thế giới đem đến cho bộ phim Rocky một sức nặng về cảm xúc, bởi những thử thách và rào cản mà anh ấy tạo ra cho người hùng của chúng ta sẽ là vô cùng lớn. Cũng vậy, Chúa tể Voldemort cũng là một nhân vật phản diện xứng tầm trong Harry Potter bởi vì ông ta trông như thể không thể bị đánh bại.
Nhân vật phản diện phải hữu hình và là người nhân vật cụ thể, không phải là một cụm danh từ (“bọn Mafia”), một căn bệnh (“ung thư”), hay một mô tả chung chung (“cái ác trên thế giới”).
Các câu chuyện về thuyết âm mưu thường rất khó để viết hay, lý do là bởi vì khán giả không thể xác định được một nhân vật phản diện cụ thể từ các “tổ chức CIA” hay “tổ chức KGB” hay “chính phủ”. Việc bộ phim về thuyết âm mưu Shutter Island đem lại nhiều giá trị cảm xúc là vì nhân vật phản diện của nó là một cá nhân xác định, tiến sĩ Cawlay. Nếu người hùng của bạn chiến đấu chống lại “bọn khủng bố,” hãy tạo ra một tên khủng bố cụ thể đại diện cho thế lực đó.
Tuy nhiên, việc hữu hình hóa nhân vật phản diện của bạn không có nghĩa là bạn phải luôn luôn cho khán giả biết đích danh nhân vật đó. Trong thể loại điều tra phá án, khán giả có thể không biết được đâu là kẻ mà nhân vật chính đang chống lại, nhưng họ, qua hàng loạt các hành động của tên phản diện, biết rằng có một nhân vật cụ thể nào đó đang gây ra những trở ngại cho nhân vật chính của chúng ta.
Hãy nhớ, bạn phải cho khán giả thấy cảnh cuộc đối đầu sau cuối giữa nhân vật chính và nhân vật phản diện. Thử tưởng tượng trong một bộ phim cao bồi, tất cả các chi tiết từ đầu đến cuối phim đều được xây dựng để dẫn đến cho đoạn cao trào là cảnh đấu súng giữa cảnh sát trưởng và bọn xấu, rồi đột nhiên chuyển cảnh, vị cảnh sát trưởng chạy vào phòng khách và hô lên “Các người nên chứng kiến mới phải. Tôi đã bắn hắn ta!” Sẽ không một ai có thể ngồi yên chấp nhận việc đó.
Trong phần lớn các kịch bản, cuộc đối đầu sau cuối là đoạn cao trào của toàn bộ bộ phim, đây là thời điểm quan trọng quyết định việc nhân vật chính của chúng ta sẽ thành công hay thất bại trong việc đạt được mục tiêu của anh ấy.
[quote]3. REFLECTION (ĐỒNG ĐỘI – TUYẾN NHÂN VẬT PHẢN CHIẾU)[/quote]
Đây là nhân vật hỗ trợ cho nhân vật chính của chúng ta đạt được mục tiêu của mình. Nhân vật phản chiếu có thể là một người bạn, một người thầy, một trợ lý, một huấn luyện viên, một đồng nghiệp, vợ/chồng, người yêu hoặc bất cứ nhân vật nào, miễn là họ giúp sức cho nhân vật chính đạt được mục tiêu của anh ta.
Một ví dụ cho các nhân vật thuộc tuyến nhân vật phản chiếu có thể kể đến các nhân vật do Morgan Freeman thủ vai, đó là Ned Logan trong Unforgiven (người muốn giúp William Munny giành được giải thưởng), là Scarp trong Million Dollar Baby (bạn thân nhất của Frankie, người muốn giúp ông đưa Maggie trở thành vô địch), và Lucius Fox trong Batman (người giúp Bruce Wayne làm tất cả những gì mà Bruce Wayne muốn). Nói gì bây giờ nhỉ? Morgan Freeman là một nhân vật phản chiếu tuyệt vời.
Có 3 mục đích chính khi xây dựng vật phản chiếu trong kịch bản của bạn. Trước tiên, nó tăng độ tin cậy cho cốt truyện, khi nhân vật chính được ai đó giúp đỡ để vượt qua những trở ngại (sẽ là không thể nếu Erin Brockovich thắng kiện vụ PG&E nếu cô ấy không nhận được sự giúp đỡ, hỗ trợ chuyên môn và luật pháp từ vị sếp của cô Ed Masry). Thứ hai, nó cho nhân vật chính của chúng ta một người bạn để trò chuyện, giúp anh ấy có không gian tiết lộ những tổn thương trong quá khứ, những động cơ bên trong, những mâu thuẫn nội tâm, hoặc chủ đề phim. Lý do thứ ba liên quan đến hành trình biến đổi của nhân vật, sẽ nói ở chươn sau.
[quote]4. ROMANCE (NGƯỜI YÊU – TUYẾN NHÂN VẬT TÌNH CẢM)[/quote]
Đây là đối tượng tình cảm liên quan đến mục tiêu bên ngoài của nhân vật chính. Khi mục tiêu của nhân vật chính là có được tình yêu của một ai nào đó, thì người đó được xếp vào tuyến nhân vật tình cảm. Đó chính là vai của Jessica Biel, Maggie Gyllenhaal, và Jake Gyllenhaal trong The Illusionist, Crazy Heart và Brokeback Mountain.
Một đối tượng tình cảm phải luôn phiên vừa hỗ trợ, vừa gây khó khăn cho nhân vật chính. Ban đầu, họ có thể chia sẻ động cơ bên ngoài là có được tình yêu của đối phương, nhưng sau đó mâu thuẫn sẽ xuất hiện và nhân vật này không muốn ở cùng với nhân vật chính nữa, cuối cùng, họ quay lại với nhau và một lần nữa chia sẻ chung một mục tiêu.
Một nhân vật không ngay lập tức được gắn nhãn là tuyến nhân vật tình cảm chỉ bởi vì giữa họ và nhân vật chính có phát sinh mối quan hệ lãng mạn. Trong Iron Man, có mối quan hệ tình cảm giữa Tony Stark và Pepper Potts, nhưng cô ấy là nhân vật phản chiếu không phải là nhân vật tình cảm, bởi vì câu chuyện không nói về việc nhân vật chính cố gắng lấy được tình yêu của cô ấy. Một nhân vật chỉ là nhân vật tình cảm khi và chỉ khi động cơ bên ngoài của nhân vật chính là có được tình yêu với cô ấy / anh ấy.
Trong quá trình xây dựng nhân vật cho 4 tuyến nhân vật quan trọng này, có những quy luật mà chúng ta nên nắm:
1. Nhân vật phải là người. Các nhân vật chúng ta đang bàn đến phải là người hoặc có tính chất của người; một nhân vật phản diện không thể là một con vật (trừ khi đó là một loài được nhân tính hóa như Remy trong Ratatouille), một hoàn cảnh (chiến tranh, nạn đói, nền kinh tế suy thoái), hay một thế lực tự nhiên (dịch bệnh).
2. Không bắt buộc phải khai thác động cơ và mâu thuẫn nội tâm của các tuyến nhân vật trọng yếu. Nhưng, thường thì nếu kịch bản của bạn khai thác đến tận cùng các tầng sâu của nhân vật chính, thì việc bổ sung động cơ và mâu thuẫn nội tâm cho các tuyến nhân vật khác là cần thiết.
3. Không cần thiết phải có đầy đủ nhân vật ở tất cả các tuyến. Nhân vật chính là tuyến nhân vật tối cần thiết duy nhất. Không có tuyến phản diện trong Julie and Julia, không có tuyến phản chiếu trong Amadeus, không có tuyến tình cảm trong Up. Tuy nhiên, bạn sẽ muốn tạo ra ít nhất một tuyến nhân vật nữa, bổ sung cho tuyến nhân vật chính; số lượng bao nhiêu và loại nào thì tùy thuộc vào từng câu chuyện cụ thể.
4. Một nhân vật không thể thuộc nhiều hơn một tuyến nhân vật. Nếu bạn nói nhân vật chính của bạn cũng chính là “kẻ thù lớn nhất của chính cô ấy,” bạn đang ám chỉ đến mâu thuẫn bên trong. Cô ấy không thể là tuyến phản diện được. Và một nhân vật phản chiếu không thể đồng thời là nhân vật tình cảm – một nhân vật chỉ được xếp vào một tuyến mà thôi.
Bạn có thể nghĩ rằng, “Sẽ thế nào nếu nhân vật phản chiếu trở thành nhân vật tình cảm, và sau đó trở thành phản diện?” Nhưng để tôi nhắc lại, mục đích của cuốn sách này và của những quy luật, phương pháp trong đây là để giúp bạn đơn giản hóa quá trình viết một kịch bản điện ảnh. Khi bạn cố xây dựng ra một nhân vật tình cảm có thể chuyển thành phản chiếu, hay nhân vật chính cũng là phản diện của anh ta, có nghĩa là bạn đang làm cho mọi thứ phức tạp hơn.
Tất nhiên, nhân vật chính sẽ có đôi khi xảy ra mâu thuẫn với nhân vật phản chiếu, nhân vật chính và nhân vật tình cảm sẽ có lúc hợp và tan trong suốt chiều dài câu chuyện, hay nhân vật phản chiếu hoặc nhân vật tình cảm đến cuối phim được tiết lộ chính là kẻ giết người (trong các bộ phim kinh dị).
Nhưng, khi xây dựng các nhân vật, bạn hãy trước hết nghĩ về vai trò chủ yếu của họ đối với mục tiêu bên ngoài của nhân vật chính, để cho các nhân vật hoàn thành vai trò của mình một cách rõ ràng. Sau đó, bạn có thể sáng tạo thêm để tăng chiều sâu cho các mối quan hệ của họ. Việc đặt một nhân vật trong nhiều tuyến nhân vật khác nhau chỉ làm tăng thêm độ khó của game mà thôi.
Ngoại lệ duy nhất cho quy luật này chính là khi phim của bạn có nhiều hơn một nhân vật chính. Trong trường hợp này, mỗi nhân vật chính sẽ trở thành một tuyến nhân vật bổ trợ cho nhân vật kia. Trong Catch Me If You Can, cả Frank Abagnale và Carl Hanratty đều là nhân vật chính của phim và là nhân vật phản diện đối với người kia. Trong các câu chuyện tình yêu có hai nhân vật chính như Pretty Woman, Shakespeare in Love, và The Proposal, mỗi người vừa là nhân vật chính vừa là nhân vật tình cảm của đối phương.
5. Một nhân vật không thể chuyển đổi tuyến nhân vật của mình. Nhân vật được định hình bởi vai trò của họ trong đoạn đầu của bộ phim. Khi các nhân vật quan trọng được giới thiệu, mối quan hệ của họ với nhân vật chính tại thời điểm đó sẽ quyết định họ thuộc tuyến phản diện, phản chiếu hay tình cảm.
Có thể đến cuối phim nhân vật phản chiếu thật sự chẳng giúp ích được gì cho nhân vật chính, hay nhân vật phản diện hoàn toàn không xấu như ta nghĩ, nhưng điều đó cũng không thay đổi vai trò của họ và chức năng họ thực hiện trong bộ phim.
Cũng giống như vấn đề một nhân vật thuộc hai tuyến khác nhau, tôi bị hỏi về việc này liên tục rằng liệu một nhân vật phản diện có thể biến đổi trở thành nhân vật phản chiếu bằng cách trở thành người tốt ở cuối bộ phim hay không. Câu trả lời là không, bởi vì điều đó không nhằm đạt được mục đính gì cả – các khái niệm về tuyến nhân vật này được sinh ra là để đơn giản hóa quá trình sáng tác, giúp bạn xây dựng các nhân vật một cách tập trung và hiệu quả. Nếu ngay từ khi bắt đầu bạn đã lo lắng về việc chuyển đổi các tuyến nhân vật, bạn sẽ chỉ làm rối ren thêm câu chuyện của mình mà thôi. Bất kể các nhân vật làm gì trong hồi thứ ba, tuyến nhân vật của họ cũng sẽ không thay đổi.
Khi khán giả xem một bộ phim, họ sẽ hỏi bản thân một cách vô thức, “Tôi đang ủng hộ cho nhân vật nào, và nhân vật đó đang theo đuổi điều gì?” (nhân vật chính và mục tiêu), “Ai là người cô ấy phải chống lại?” (nhân vật phản diện), “Ai sẽ là người giúp cô?” (nhân vật phản chiếu), và “Ai sẽ là người cô ấy yêu?” (nhân vật tình cảm). Mục đích của 4 tuyến nhân vật này là để giúp bạn xây dựng nên các tuyến nhân vật đáp ứng được những kỳ vọng vô thức của người xem.
6. Có thể có nhiều hơn một nhân vật trong một tuyến nhân vật. Hai nhân vật chính rất phổ biến trong các bộ phim buddy (Lethal Weapon, The Bucket List) và phim hài tình cảm (Just Like Heaven, Knocked Up). Trong các ví dụ trên, chúng ta đồng cảm với cả hai nhân vật, cả hai đều xuất hiện trong hầu hết các cảnh phim, và cả hai đều có chung một động cơ, mục tiêu để đưa câu chuyện về phía trước.
Cũng tương tự, có 2 nhân vật phản diện trong Silence of the Lambs, 3 nhân vật phản chiếu trong Monster vs. Alien, và 2 nhân vật thuộc tuyến tình cảm trong Whlie You Were Sleeping, Shopgirl, và It’s Complicated.
The Big Chill, American Graffiti, Cash, Traffic, và Valentine’s Day là những ví dụ về những bộ phim có nhiều nhân vật chính. Và, dĩ nhiên, các câu chuyện có nhiều nhân vật chính xuất hiện rất nhiều trong các bộ phim truyền hình dài tập: mỗi tập của Modern Family, Grey’s Anatomy, và Max Men đều có ít nhất hai nhân vật chính.
Lời khuyên của tôi cho các biên kịch mới vào nghề muốn viết kịch bản có nhiều nhân vật chính, đơn giản là: đừng. Những kịch bản như thế rất khó để viết tốt, bởi vì nhiều nhân vật chính có xu hướng làm mất đi sự tập trung của câu chuyện và gây bối rối. Nó cũng đồng thời làm cho việc bán kịch bản của bạn khó hơn rất nhiều, vì rất khó cho độc giả nắm rõ hết tất cả các nhân vật chính thông qua ngôn từ trên trang giấy. Đối với các tác giả mới vào nghề, cách tiếp cận tốt nhất là kiên định với một nhân vật chính – hoặc có thể là hai nếu câu chuyện của bạn là một bộ phim buddy, một câu chuyện tình, hay phim hài tình cảm.
