Trước đây khoảng năm 2017, tôi đã ước mình trở thành một người chuyên môn trong một lĩnh vực nào đó, và suốt khoảng thời gian học cấp III, tôi tập trung vào việc học Toán vì đó là ước mơ của tôi. Về sau, khi lên Đại học, với sự thay đổi, chuyển mình của xã hội nhanh chóng, tôi cũng đã thay đổi và tiếp cận cho mình những điều mới và tôi dần nhận ra rằng: “Sự chuyên môn hóa là nền tảng ban đầu, về sau nên bổ sung thêm sự đa dạng mang tính tổng quát để có thể phát triển linh hoạt”
Trong cuộc phỏng vấn mới nhất tại RGB, tôi xin giới thiệu về Lưu Trọng Nhân – nhà sáng lập / định hướng sáng tạo cho TELOS Agency – một công ty chuyên về dịch vụ thiết kế nhận diện thương hiệu, website và trải nghiệm số. Bên cạnh công việc thiết kế, Nhân cũng là một giáo viên hướng dẫn Figma và UI/UX thông qua các khóa học & cộng đồng về sử dụng công cụ, tư duy.
Nhân Lưu: “Sáng tạo dựa trên tính giải quyết vấn đề”
Sự sáng tạo được Nhân học hỏi như thế nào? – đó là một câu hỏi mà tôi bất chợt hỏi về anh. Anh liệt kê cách mà anh học hỏi dựa trên trải nghiệm, sự đam mê, từ những trường hợp cụ thể trong dự án, và cả việc dạy học chuyên môn
Anh nói chi tiết, dựa trên trải nghiệm: “Sự sáng tạo với mình là việc giải quyết vấn đề nào đó”. Vì việc sáng tạo, theo anh, được tạo dựng thành từ 03 yếu tố, đó là: “Việc nhìn thấy một vấn đề, tìm cách giải quyết nó bằng một kho nguyên liệu kiến thức và trải nghiệm, đưa đến việc thực thi, tạo ra thành phẩm sáng tạo”. Vậy nên, anh chàng nhấn mạnh thêm, việc học hỏi về sáng tạo của mình bằng cách rèn luyện, tăng cường nhìn nhận vấn đề xung quanh và tìm kiếm nguyên liệu để cho ra giải pháp.
Tương tự với các dự án, trong mảng thiết kế thương hiệu, cách Nhân học hỏi dựa trên những trường hợp mà khách hàng đặt ra cho chúng ta bài toán (vấn đề), anh bày tỏ, là một người thiết kế, sự sáng tạo còn dựa trên những thử thách được đặt ra, chẳng hạn việc mình phải “trình diễn” sao cho biểu tượng thẩm mỹ cô đọng và tinh gọn để nói lên một tầm nhìn, một giá trị mà doanh nghiệp, tổ chức theo đuổi.
Thêm nữa, như đã biết, công việc dạy học hay chia sẻ kiến thức trên mạng xã hội là một phân nhánh thứ 2 của anh, nó đòi hỏi sự sáng tạo trong giải pháp dạy học. Điều này hỗ trợ cho Nhân nhiều trong việc bổ sung / cập nhật tốt kiến thức cá nhân mỗi ngày trong ngành. “Mình xem đây là một cơ duyên về công việc dạy học, giúp các bạn mới bắt đầu học về thiết kế UI/UX. Trước tiên, ở phần công cụ figma, ngoài hướng dẫn công cụ thì mình chia sẻ cách để có tư duy hệ thống, cấu trúc rõ ràng nhằm chuẩn bị cho các thử thách về sau..”
Càng về sau, tôi khai thác về sự chuyên môn hóa (specialization) & khái quát hóa (generalization) cho việc làm thiết kế sáng tạo. Nhân hào hứng trả lời thêm..
Và sự tổng quát hóa dựa trên sự phát triển của chuyên môn cá nhân..
Sự chuyên môn hóa và tổng quát / khái quát hóa trong thời điểm hiện nay dần được lộ rõ, thế nhưng bên cạnh đó và dần được quan tâm nhiều hơn. Khi tôi trò chuyện việc này với Nhân, anh bộc bạch: “Generalist, theo mình là “tổng quát viên”, khi Specialist (người chuyên môn hóa) tập trung mài dũa kỹ năng chuyên môn của mình và làm thật tốt nó, generalist đôi khi sẽ là người tham gia nhiều lĩnh vực chuyên môn, có nhiều kiến thức rộng và đôi khi đảm nhiệm nhiều vai trò.
Đây sẽ có thể được xem là một hình mẫu phát triển bộ kĩ năng cũng như định hướng nghề nghiệp của một người khi bước chân vào lĩnh vực mà người đó chọn, và khi phát triển tối đa với lựa chọn của mình thì dù là chuyên viên hay tổng quát viên đều sẽ có nhưng ưu và nhược điểm của mình.” Anh giải thích thêm
Việc có kỹ năng chuyên môn tốt, sau đó dành thời gian để trau dồi và trở thành một người làm việc một cách đa dạng thì đây là kỹ năng đáng để xem xét. Với Nhân, anh tự cho mình là một người làm về tổng quát, Nhân cho rằng, việc trở thành chuyên gia không phải là tính cách của anh. Ngược lại, việc là người tổng quát hóa, đem đến những cảm giác thoải mái cho anh.
“Nhận thức đó đến từ khá sớm nên mình chọn cách hoạt động song hành trong nhiều lĩnh vực. Khởi điểm của việc mở rộng ra nhiều lĩnh vực sẽ đến từ việc nhận diện các điểm mạnh đang có và lựa chọn nó để đầu tư. Tiếp theo đó nữa, sẽ là nhờ vào việc mình có nhiều mối quan tâm và sở thích, việc phát triển sở thích lên thành kỹ năng sẽ là một điều dễ chịu. Sau khi nhiều năm làm việc, hiện mình có một phổ dài các kỹ năng, làm được ổn nhiều vai trò, như một generalist điển hình.”
Một luận điểm khác, anh cho hay: “Sáng tạo là một đặc tính không bền vững!”. Trong một luận điểm này, khi chúng tôi trao đổi, việc sáng tạo ngày nay đồng thời đòi hỏi sự đổi mới, vấn đề cũ đã được giải quyết xong thì cần nhìn thấy vấn đề mới, nhìn thấy giải pháp mới. “Nếu câu chuyện mới, dự án mới không có gì thật sự vượt trội hay thậm chí thụt lùi thì sự sáng tạo của mình sẽ chìm xuống. Vậy nên sự sáng tạo đòi hỏi mình phải vận động liên tục.“
Tiếp nối những sáng tạo dù vẫn giữ cho mình những hoang mang…
“Với những điểm trên, ta có thể hình dung sáng tạo như những con sóng, lớp sóng trước đi qua thì chưa chắc gì lớp sóng sau đã có thể cao hơn nếu không đạt đủ điều kiện. Bởi thế nên, mỗi khi hoàn thành một dự án, một thành phẩm, mình lại nhìn vào và bên cạnh sự tận hưởng kết quả, mình mang thêm một trăn trở rằng lỡ sau này không làm được những thứ tốt hơn thì mình liệu có còn thật sự sáng tạo? Và nó cũng là động lực để mình bước tiếp.” Anh nói thêm.
Nhưng không vì như thế mà Nhân ngừng sáng tạo, dừng việc giải quyết vấn đề và dừng các dự án, những thành phẩm sáng tạo. Công việc đòi hỏi là một cái “nghiệp”, nhưng đồng thời mong muốn tiếp nối hành trình sáng tạo cũng là một phần trong tính cách của mình. Vậy nên anh chàng có vẻ vui vì có thể tiếp tục sáng tạo, mặc kệ những hoài nghi về tính không bền vững trong năng lực sáng tạo của bản thân.
“Những dự án sáng tạo phi lợi nhuận vẫn là điều mình cảm thấy thoải mái và thong thả nhất. Nó sẽ luôn là sự sáng tạo thuần túy mà mình hướng tới, bên cạnh những sản phẩm phục vụ thương mại và những dự án chia sẻ kiến thức. Hy vọng sắp tới mình sẽ có nhiều thảnh thơi hơn để thực hiện những kiểu hình dự án như vậy.”
Bạn có thể tìm hiểu thêm về những dự án và cả những câu chuyện của Nhân Lưu tại đây
Viết bài: Lê Quan Thuận
Hình ảnh được cung cấp bởi nhân vật
Nhập hội Sáng tạo cùng RGB nha!