Không gian công cộng, dù trực tiếp hay gián tiếp, luôn tác động mạnh mẽ vào cuộc sống hằng ngày của người dân. Những không gian chung được thiết kế tốt có thể thúc đẩy sự trao đổi kinh tế xã hội, gắn kết con người, hoà trộn các nền văn hoá, nuôi dưỡng đời sống tinh thần của cư dân.
Nói cách khác, một không gian mở hiệu quả đóng vai trò như một sân khấu sống động cho cuộc sống đô thị. Nhưng để phục vụ cho rất nhiều đối tượng khác nhau, làm sao để có thể đánh giá một không gian chung được thiết kế tốt hay chưa?
Tổ chức Project for Public Spaces (PPS) đã làm việc với hơn 3,500 cộng đồng dân cư trên thế giới, giới thiệu 1 bộ quy chiếu hỗ trợ những khu vực cộng đồng được thiết kế đạt hiệu quả cao, từ đó gia tăng chất lượng sống thành thị. Bộ công cụ này đã được sử dụng rộng rãi ở rất nhiều nơi trên thế giới như một kim chỉ nam cho quá trình phát triển thiết kế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tiếp cận với những ý chính từ bộ quy chuẩn của PPS.
Sức mạnh của 10+:
Không gian công cộng có tác động biến đổi mạnh mẽ đến 10 lĩnh vực: công bằng xã hội; thiết kế và kiến trúc; quản trị đô thị; phát triển bền vững; thực phẩm địa phương; giao thông đường phố; sức khoẻ cộng đồng; văn hoá, nghệ thuật; những tuyến phố chính; và đổi mới, kinh doanh. Thông qua đó, các không gian công cộng góp phần mạnh mẽ thiết lập nên cấu trúc của một thành phố.
Để trở nên thành công và thu hút, một thành phố cần có nhiều điểm đến thú vị. Những nơi có thể đại diện, hay giới thiệu về hình ảnh, nét đặc trưng của cộng đồng dân cư ở đó, qua đó thu hút các doanh nghiệp, đầu tư và cư dân mới. Địa điểm cộng đồng đó có thể là một quảng trường trung tâm, một tuyến phố đi bộ, đài phun nước, công viên, hay khu vui chơi ngoài trời… Thành phố, dù lớn hay nhỏ, nên có tối thiểu 10 địa điểm cộng đồng có thể thu hút được nhiều người dân. Và để mỗi địa điểm duy trì được sức hút, nên có nhiều hơn 10 không gian nhỏ hơn cùng gắn kết với nhau. Trong mỗi không gian đó, nên có hơn 10 hoạt động để mọi người trải nghiệm. Chẳng hạn như một quảng trường cần có tối thiểu 10 không gian chức năng bên trong như khu vực cafe, vui chơi trẻ em, nơi ngồi đọc sách báo, nơi tán gẫu giao tiếp với bạn bè, các hoạt đồng trình diễn, thể thao đường phố… Tổng quát, những hoạt động, trải nghiệm, không gian, điểm đến này tạo nên sức hút cho một đô thị, điều được xem như “sức mạnh của 10+” trong xây dựng một không gian mở.
Thành phố/ khu đô thị
10+ điểm đến cho cộng đồng
Điểm đến cho cộng đồng
10+ không gian chung trong mỗi điểm đến
Không gian chung
10+ hoạt động để trải nghiệm
Những yếu tố cần thiết để thiết kế một không gian cộng đồng tốt:
Phần lớn những không gian mở, dù là quảng trường lớn ở trung tâm thành phố hay là khu công viên nhỏ trong phường, đều cần đáp ứng đủ 4 yếu tố quan trọng:
Dễ tiếp cận và kết nối với khu vực xung quanh.
Thoải mái và tạo ra một hình ảnh tốt.
Có nhiều hoạt động thu hút cư dân.
Môi trường hoà đồng, kết nối xã hội, và khiến mọi người quay lại thêm nhiều lần nữa.
KẾT NỐI:
Khu vực sinh hoạt chung cần có sự kết nối liền mạch với xung quanh, bao gồm cả kết nối về thị giác. Một địa điểm tốt phải dễ tiếp cận, dễ định hướng, và được bố trí để mọi người dễ dàng quan sát các hoạt động bên trong, cả từ xa lẫn lại gần. Đường ranh giới đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự tiếp cận thuận tiện. Mọi người có thể đi bộ đến, hoặc lý tưởng hơn, gắn kết với giao thông công cộng, và có những khu vực cho đỗ xe.
TIỆN NGHI &HÌNH ẢNH:
Không gian mở cần mang lại cảm giác thoải mái và mời gọi đến đa phần dân cư trong khu vực. Sự thoải mái là kết quả tổng hợp từ sự an toàn, sạch sẽ, và có đủ chỗ để ngồi nghỉ ngơi. Sự thiếu hụt nơi dừng chân ngồi nghỉ đã làm giảm hiệu quả của nhiều thiết kế được đầu tư cao về mặt hình ảnh. Mọi người thường dễ bị thu hút đến những nơi cho phép họ lựa chọn chỗ ngồi, có thể ở trong bóng râm hoặc ngoài ánh sáng mặt trời vào các thời điểm khác nhau trong ngày.
HOẠT ĐỘNG:
Các hoạt động phong phú sẽ là linh hồn của một không gian cộng đồng, thu hút mọi người tìm đến. Nếu không có gì điều gì thú vị, khoảng mở sẽ chỉ đơn giản là một nơi nghỉ ngơi và không khai thác được hết tiềm năng của nó. Bằng cách nghiên cứu và lựa chọn cẩn thận các loại hình khác nhau, không gian mở sẽ trở nên hấp dẫn và sinh động với sự tham gia của đa dạng thành phần xã hội vào những thời điểm khác nhau trong ngày. Một sân chơi sẽ thu hút trẻ em vào ban ngày, trong khi sân bóng rổ thu hút thiếu niên sau giờ học, và các buổi biểu diễn thu hút mọi người vào buổi tối.
CỘNG ĐỒNG:
Đây là yếu tố quan trọng nhất và cũng khó nhất để đảm bảo sự thành công của một địa điểm công cộng. Khi một nơi chốn trở thành địa điểm ưa thích của người dân để gặp gỡ bạn bè, giao lưu với hàng xóm, cảm thấy thoải mái khi tương tác với người lạ, đó chắc chắn là một không gian tốt mang lại nhiều gía trị cho tập thể.
Vậy nên, để đánh giá và tìm ý cho thiết kế không gian công cộng của mình, kiến trúc sư có thể trả lời một vài câu hỏi tương ứng với từng yếu tố trong bảng dưới đây:
Những gợi ý của Project for Public Spaces có thể đóng vai trò như một kim chỉ nam để giúp cho thiết kế không gian công cộng hướng đến số đông của người sử dụng, giúp kiến trúc sư có một cái nhìn bao quát, toàn diện, và hình dung được sự tương tác trong thiết kế của mình với bối cảnh thực tế.
Bài viết: Tăng Quang
Tư liệu: PPS, Archdaily
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:
Hiểu rõ tầm quan trọng của các sân chơi và không gian công cộng trong cuộc sống đô thị hiện đại, cũng như mong muốn tạo cảm hứng cho tinh thần sống gắn kết cộng đồng, Nam Long Group ra mắt cuộc thi thiết kế nhằm kết nối và tôn vinh những Kiến trúc sư, sinh viên tài năng. Cuộc thi Kiến tạo sân chơi gắn kết cộng đồng – The Shape of Community Space đang diễn ra từ 28/06 đến hết 01/08/2021 với những giải thưởng hấp dẫn lên đến hơn 200 triệu đồng. Theo dõi thông tin tại đây.
Nhập hội Sáng tạo cùng RGB nha!