Khi những báu vật thiêng liêng bị đưa vào thương mại, ranh giới giữa kho báu và sự tôn kính trở nên mong manh. Chính sự căng thẳng này đang trở thành tâm điểm khi một bộ sưu tập đá quý cổ đại từng được chôn cùng với phần tro cốt được cho là của Đức Phật, gây tranh cãi trước thềm buổi đấu giá bị hoãn tại Sotheby’s, Hồng Kông.
Bộ sưu tập được gọi là “Đá quý Piprahwa” được khai quật vào năm 1898 từ một bảo tháp ở miền Bắc Ấn Độ, và kể từ đó vẫn nằm trong tay một gia đình người Anh. Buổi đấu giá ban đầu dự kiến diễn ra vào ngày 7 tháng 5, nhưng đã bị hoãn đột ngột sau khi chính phủ Ấn Độ can thiệp, khẳng định rằng các hiện vật này là thiêng liêng và thuộc về di sản không thể thay thế của quốc gia.
Gần 1.800 món hiện vật, bao gồm ngọc trai, hồng ngọc, ngọc hồng lựu và đồ trang sức bằng vàng, đã được phát hiện trong một cuộc khai quật do kỹ sư người Anh William Claxton Peppé dẫn đầu, tại địa điểm nay thuộc bang Uttar Pradesh. Khu vực này cũng phát lộ các mảnh xương, mà giới học giả cho rằng có khả năng cao thuộc về Đức Phật. Trong khi các xá lợi xương đã được phân phối đến các quốc gia Phật giáo để phụng thờ, những món trang sức còn lại vẫn thuộc về gia đình Peppé. Nay, khi hậu duệ Chris Peppé tìm cách bán chúng thông qua Sotheby’s, quyết định này đã vấp phải làn sóng chỉ trích dữ dội từ giới lãnh đạo tôn giáo và sử gia văn hóa.
Bộ Văn hóa Ấn Độ đã gửi văn bản chính thức yêu cầu dừng ngay việc bán đấu giá và hoàn trả hiện vật, viện dẫn tình cảm quốc gia cũng như các luật lệ quốc tế. Giới chức khẳng định rằng việc mua bán này sẽ vi phạm các công ước quốc tế về bảo vệ di sản văn hóa, bao gồm cả những quy định của Liên Hợp Quốc. Chính phủ Ấn Độ cũng yêu cầu Sotheby’s công khai xin lỗi, nhấn mạnh rằng di vật thiêng liêng không bao giờ nên bị thương mại hóa.
Đáp lại, Sotheby’s thông báo tạm hoãn đấu giá và cho biết họ cần thêm thời gian để đối thoại với các bên liên quan. Với nhiều học giả và tu sĩ Phật giáo, vấn đề không chỉ nằm ở tính hợp pháp mà còn ở sự tôn nghiêm. Họ nhấn mạnh rằng các viên đá, từng được đặt cạnh xá lợi của Đức Phật, mang giá trị tâm linh sâu sắc.
Nhà sử học nghệ thuật Naman Ahuja chia sẻ với BBC rằng việc đưa những di vật này ra khỏi sự bảo trợ tôn giáo hoặc công chúng chính là hành động đi ngược lại với đạo lý bảo tồn di sản thiêng liêng. Một số người phản đối cũng đặt nghi vấn về tính hợp pháp trong quyền sở hữu của gia đình Peppé, và kêu gọi đưa các hiện vật này trở lại các thiết chế tôn giáo hoặc công cộng.
Hiện tại, buổi đấu giá đã bị hoãn, và tương lai của bộ sưu tập vẫn chưa rõ ràng.
Nhập hội Sáng tạo cùng RGB: