Ở Việt nam hiện tại vẫn chưa có 1 trường chính thống nào đưa UX.UI thành một chuyên ngành để đào tạo. Điều này nghĩa là việc hướng nghiệp cho các bạn trẻ còn bị bỏ ngõ, phần lớn chỉ biết đến UX.UI khi đã học 1 ngành khác hoặc sau khi đi làm. Khiến cho việc tiếp cận và phát triển gặp những khó khăn nhất định. Có lẽ, suôn sẻ nhất thường là những bạn có nền tảng xuất phát ở Graphic Design. Cùng xem và thảo luận với bài chia sẻ từ anh Hoàng Nguyễn – Co-Founder/Design Coach của GEEK Up về đề tài này.
Vì là 1 ngành mới, nên có rất nhiều những thông tin không chính xác làm cho các bạn dễ bị hiểu lầm đây là 1 ngành rất tuyệt vời rồi không được như kỳ vọng lại lãng phí nhiều năm tuổi trẻ vì chọn sai nghề.
“Mình viết bài này để cung cấp thêm các thông tin về những hiểu lầm thường gặp của UX.UI, hy vọng sẽ giúp mọi người có thêm góc nhìn trước khi chọn theo ngành này.” – Anh Hoàng Nguyễn chia sẻ.
1. UX và UI giống nhau, làm được 1 thứ là làm được cả 2:
Định nghĩa của UX và UI đã có nhiều người nói rồi, các bạn cũng có thể search trên mạng để đọc thêm. Vì tính chất khác nhau, UX.UI cũng đòi hỏi những phẩm chất rất khác nhau từ người làm như:
– UX: cần phải biết về tâm lý, hành vi con người, business và thị trường. Tính cách: giải quyết vấn đề, ham học, giao tiếp tốt, đồng cảm, nhìn vào bức tranh toàn cảnh.
– UI: có thẫm mỹ, các yếu tố thị giác và nguyên tắc thiết kế. Tính cách: tỉ mĩ, năng khiếu thẫm mỹ, kiên nhẫn, sáng tạo, ưa thích thử thách và ý tưởng mới.
Do đó, nếu bạn muốn trở thành 1 UX.UI Designer thật thụ thì sẽ phải học và trau dồi rất nhiều loại kỹ năng khác nhau. Các kiến thức chuyên nghành phải luôn được thực hành và cập nhật liên tục vì cũng như công nghệ, UX.UI sẽ liên tục thay đổi. Đọc thêm về kỹ năng mềm phù hợp: https://bit.ly/2rTqhYi
Bạn cũng cần phải có lộ trình phát triển cẩn thận cùng với môi trường phù hợp, mình nghĩ là nên tập trung trước một trong 2 thật tốt rồi sau đó phát triển thêm cái còn lại, theo mô hình T-shaped.
2. Làm UX/UI lương rất cao:
Đây chính là 1 hiểu lầm nguy hiểm, hệ lụy của phong trào startup bong bóng trong những năm vừa qua. Các startup này khi nhận được đầu tư, với áp lực KPI + timeline đã bỏ ra nhiều tiền để tuyển nhân sự thật nhanh, khiến cho nhu cầu và mức lương ngành bị lạm phát.
Sự thật là khi được tuyển về, designer chỉ biết làm theo ý sếp không thể đưa ra ý kiến riêng, công việc xoay quanh clone chức năng ở app này, tính năng ở app kia. Mất hẳn những kiến thức nền tảng, nguyên lý thiết kế nhưng lại được nhận một mức lương không tương xứng. Rồi khi product hoàn thành hoặc thị trường gặp vấn đề, những designer này sẽ là những người bị cho nghỉ đầu tiên.
Cái tai hại của việc này đó là khiến cho các bạn bị ảo tưởng vào năng lực bản thân, không thể tìm được một công việc mới phù hợp với kỹ năng và đáp ứng được nhu cầu lương rồi quanh quẩn bao nhiêu năm không thể có thêm bước tiến lớn nào trong sự nghiệp.
Hãy tỉnh táo nhìn qua các ngành khác, chỉ cần bạn có thể vươn lên hàng đầu thì thu nhập cũng sẽ rất cao. Dù là nhiếp ảnh gia, đầu bếp, bartender hay thiết kế đồ họa vẫn có được mức lương tương xứng với kỹ năng và với mình thu nhập như vậy mới là bền vững.
3. Làm UX.UI có thể thỏa sức sáng tạo:
Điều này vừa sai và có thể sẽ đúng. Công việc của UX.UI chia làm 2 giai đoạn: Problem Solving – Giải quyết vấn đề và Building Experience – Xây dựng trải nghiệm.
Ở giai đoạn đầu, việc quan trọng nhất là sử dụng năng lực phân tích, tư duy logic và dựa vào các dữ liệu xoay quanh: Business, User, Market để xác định vấn đề đáng giải quyết rồi mới tìm giải pháp cho nó. 1 Vấn đề đáng giải quyết phải thỏa 2 yếu tố:
– Vấn đề đó “có thật”, nghĩa là user thật sự có 1 vấn đề như vậy. Ví dụ gần đây nhất a Nguyen Ngoc Hieu có nhắc tới việc Bphone: “Tự nghĩ ra vấn đề rồi đi tìm lý do lắp vô để khiến nó hợp lý” ở đây: https://bit.ly/2LRkzwZ
– Vấn đề đó “có giá trị”, nghĩa là khi mình giải quyết vấn đề này user sẽ sẳn sàng trả tiền cho nó.
Vì thế ở lúc này có thể không cần tới “sự sáng tạo”. Sau đó sẽ là lúc chúng ta tìm các giải pháp giải quyết vấn đề về mặt tính năng, đây là lúc bắt đầu cần “sự sáng tạo” có điều kiện.
UI Design sẽ nằm ở giai đoạn tiếp theo: Building Experience. Lúc bấy giờ Designer phải đưa được các giải pháp phù hợp với rất nhiều hạn chế khác nhau:
– Hạn chế về công nghệ
– Phải phù hợp với lợi ích kinh doanh
– Phải phù hợp với thị hiếu thị trường
– Phải phù hợp với tập khách hàng mục tiêu
– Phải trong khoảng thời gian và công sức hợp lý
– Phải đi theo các ông lớn trong ngành như facebook, google, apple,…
List này sẽ không dừng lại ở đây, chính vì thế bạn chỉ có thể thỏa sức sáng tạo khi làm các shot cá nhân trên Dribbble mà thôi.
4. Làm UX.UI là thượng lưu của ngành Design:
Nghe có vẻ kệch cỡm, nhưng mình từng thấy những bạn với title UX.UI coi thường ngành Design khác. Khi thị trường có nhu cầu cao, được săn đón thì nghĩ là công việc của mình đẳng cấp hơn hẳn.
Trước hết UX.UI Design có nguồn góc xuất phát từ Industrial Design, với lĩnh vực nghiên cứu Ergonomic chuyên sâu. Chỉ khi mạng internet phát triển với các thiết bị thông minh, xuất hiện một thế giới mới được gọi là Digital Workd – Thế giới số, thì UX.UI mới dần được hình thành. Do đó ngành này vẫn còn rất non trẻ, các khái niệm luôn liên tục thay đổi qua từng năm.
Và mình cho rằng, việc so sánh các nghành nghề với nhau là việc làm khá thừa thãi trong cuộc sống. Cứ làm tốt thứ mình theo đuổi và tận hưởng những thứ mình đang có đúng với năng lực là được rồi.
5. Làm UX.UI thì có thể tự do nơi làm việc:
Thế giới phẳng và kết nối thông qua internet, vì thế có rất nhiều ngành đã có thể thoải mái làm việc mà không cần tới văn phòng. UX.UI Design đương nhiên cũng như vậy, tuy nhiên chỉ phù hợp nếu bạn là 1 designer ở trong 1 team:
– Có quy trình làm việc tối ưu, chặt chẽ, giao tiếp giữa các member tốt. Chưa kể member đều là những người Senior, với tư duy – ý thức cao, có trách nhiệm với mục tiêu chung của cả team – của dự án.
– Đang giải quyết một vấn đề tương đối đơn giản ít thay đổi theo thời gian, không đòi hỏi cả team phải thảo luận sâu – liên tục. Các giải pháp đưa ra thường chỉ là tham khảo từ những mô hình sẵn có từ trước.
Và hoặc bạn là 1 UI Designer chỉ cần tập trung vào giai đoạn xây dựng trải nghiệm.
6. Làm UX.UI cũng dễ vì chỉ cần tham khảo là được:
Có người nói đùa rằng quy trình làm ux.ui design là:
Nhận brief → Lên Dribbble/Behance research → ngoệc ngoạc vẽ ra giấy vài layout → tìm cách thay đổi layout 1 chút để trông có vẻ sáng tạo → làm UI → lên Dribbble search style → đổ màu → mockup cool ngầu.
Để giải thích cho điều này, trước hết chúng ta cần biết một ứng dụng sẽ có 2 loại chức năng:
– Chức năng cơ bản, là những chức năng gần như bắt buộc và xuất hiện ở tất cả các ứng dụng: Đăng ký, đăng nhập, settings, walkthrough, …
– Chức năng chính, là những chức năng quan trọng xác định lợi thế cạnh tranh và có sự khác nhau giữa các ngành: với khách sạn là booking, với ecommerce là mua sản phẩm, thanh toán,…
Như quy luật 80-20 cần phải tập trung thời gian và nguồn lực cho phần quan trọng thì việc Designer lên research những chức năng cơ bản là hoàn toàn bình thường. Nó giống như câu nói: đừng thiết kế lại cái bánh xe bò.
Nhưng nếu làm vậy cho các chức năng chính, điều này cực kỳ nguy hiểm vì đây là yếu tố sống còn của ứng dụng. Nó sẽ là nguyên nhân gây ra các vấn đề của sản phẩm như: không có sự khác biệt, không phù hợp với mục đích kinh doanh, không phù hợp với tập người dùng mục tiêu,… Nói chung, đối với các chức năng cốt lõi Designer cần phải đào sâu nghiên cứu, phân tích sát sao hơn là tham khảo.
7. Làm UX.UI chỉ là công việc của team Design:
Điều này có thể đúng ở UI Design, vì thẩm mỹ là yếu tố cần phải kết hợp giữa năng khiếu và những kiến thức chuyên nghành nghệ thuật. Nhưng UX thì khác, trải nghiệm của người dùng không dừng lại ở môi trường Digital, hay là những tương tác trên thiết bị, mà nó bao phủ từ khi User Journey – Hành trình người dùng bắt đầu (là khi user bắt đầu có nhu cầu) cho tới khi nó kết thúc (nhu cầu được thõa mãn). Ví dụ như Grab:
– Hành trình người dùng bắt đầu khi họ có nhu cầu phải đi tới một nơi nào đó, họ sẽ mở điện thoại, gọi xe, và hành trình này sẽ kết thúc khi người dùng đến nơi. Có thể mở rộng thêm review và tip cho tài xế. Nhưng phần lớn sẽ kết thúc khi họ bước ra khỏi xe.
Số thời gian người dùng mở ứng dụng ít hơn rất nhiều thời gian tổng của toàn bộ hành trình này, do đó để có thể tạo ra trải nghiệm tốt đòi hỏi toàn bộ các team – phụ trách tất cả các khâu tham gia vào quá trình thiết kế.
Các team này sẽ đặt mình vào vai trò của người dùng, kết hợp với các dữ liệu nhận được trong quá trình vận hành để cung cấp cho team Product những insight hoặc giải pháp phù hợp hơn.
Chính vì thế UX Design là công việc có thể dành cho tất cả mọi người.
—
Viết bởi Hoàng Nguyễn
